Adaptation and Validation of the COMDID-A Instrument in the Mexican Educational Context for Strengthening Teachers’ Digital Competence

Authors

DOI: https://doi.org/10.6018/riite.639961
Keywords: Digital competences, Educational Assessment, Teacher training, Evaluation instruments, Instrument validation

Abstract

The strengthening of digital teaching competencies is a key element in enhancing educational quality, particularly in the post-COVID-19 context, where technology has taken a central role in teaching and learning processes. This study outlines the validation and contextualization process of an instrument designed to assess digital competencies among educators in the Mexican education system. The research was conducted using a mixed-methods approach, incorporating linguistic and cultural review, expert judgment, and detailed statistical analysis. The primary objective was to ensure the reliability and relevance of the instrument, tailoring it to the specific needs of the national educational context. This study presents the cultural and linguistic adaptation and the initial psychometric validation of the COMDID-A instrument for assessing digital teaching competencies in the Mexican higher education context. Through a sequential exploratory design, the study carried out an expert review, statistical reliability analyses, and large-scale implementation with higher education teachers. While the results confirm the instrument’s applicability and internal consistency in this context, further studies are proposed to perform a Confirmatory Factor Analysis (CFA) to consolidate its construct validity.

Downloads

Download data is not yet available.
Metrics
Views/Downloads
  • Abstract
    475
  • PDF (Español (España))
    239

References

Aiken, L. R., Yang, W., Soto, M., Segovia, L., Binomial, P., Miller, J. M., Penfield, R. D., Test, L. a E., In, V., Washington, V., Aera, D. C., Extremeñas, M. D. E. M., Hambleton, F. R. K., Li, X., Sireci, S. G., Zhu, B. W., Ennis, C. D., Chen, A., Rasch, a M., … Moreno, R. (2011). Diseño y validación de un cuestionario para analizar la calidad en empleados de servicios deportivos públicos de las mancomunidades de municipios extremeñas. Educational and Psychological Measurement, 7(3), 181–192. https://doi.org/10.1177/0013164412473825

Almanasreh, E., Moles, R., y Chen, T. F. (2019). Evaluation of methods used for estimating content validity. Research in Social and Administrative Pharmacy, 15(2), 214–221. https://doi.org/10.1016/j.sapharm.2018.03.066

Altman, D. G. (1991). Practical Statistics for Medical Research. Wiley

Amorós-Poveda, L. (2020). Competencia digital docente en Prácticum desde la autoevaluación. Revista Practicum, 5(2), 30–46. https://doi.org/10.24310/revpracticumrep.v5i2.10235

Arribas, A. (2006). Adaptación Transcultural de Instrumentos. Guía para el Proceso de Validación de Instrumentos Tipo Encuestas. Revista Científica de La Asociación Médica de Bahía Blanca, 16(8000), 74–82. http://www.ambb.com.ar/trabajosrevistacientifica/1362_RCAMBBVol16N3Sep2006pag74_82.pdf

Beaton, D., Bombardier, C., Guillemin, F., y Ferraz, M. B. (2007). Recommendations for the Cross-Cultural Adaptation of the DASH and quickDASH outcome mesaures. Institute for Work y Health, 45. https://dash.iwh.on.ca/sites/dash/files/downloads/cross_cultural_adaptation_2007.pdf

Borsa, J. C., Damásio, B. F., y Bandeira, D. R. (2012). Cross-cultural adaptation and validation of psychological instruments: Some considerations. Paidéia (Ribeirão Preto), 22(53), 423–432.

Castañeda, L., Esteve-Mon, F. M., y Adell, J. (2018). ¿Por qué es necesario repensar la competencia docente para el mundo digital? RED. Revista de Educación a Distancia, (56), Artículo 6. https://doi.org/10.6018/red/56/6

Chávez, J. (2024). Competencias digitales del docente para mejorar el desempeño pedagógico en educación básica superior. In Universidad Técnica de Ambato, Centro de POsgrados. https://repositorio.uta.edu.ec/jspui/handle/123456789/12640

Colomo, E., Sánchez, E., Ruiz, J., y Sánchez, J. (2020). La tecnología como eje del cambio metodológico. In UMA editorial. www.uma.es/servicio-publicaciones-y-divulgacion-cientifica%0Ahttps://hdl.handle.net/10630/19862

Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. SAGE. https://www.ucg.ac.me/skladiste/blog_609332/objava_105202/fajlovi/Creswell.pdf

Eliana, D., Echenique, G., Andrid, I., y Acevedo, P. (2016). Competencia digital: La autopercepción de docentes universitarios peruanos. Universidad Continental. https://repositorio.continental.edu.pe/handle/20.500.12394/3002

Escobar-Pérez, J., y Cuervo-Martínez, Á. (2008). Validez De Contenido Y Juicio De Expertos: Una Aproximación a Su Utilización. Avances En Medición, 6(September), 27–36.

Esperanza Anaya, J. M., y Rosabal Rodríguez, J. A. (2024). Construcción de entornos mediados por tecnologías para el proceso de aprendizaje en la educación superior: una mirada desde la docencia. Salud integral, 2, 39–50. https://revistas.ues.edu.sv/index.php/si/article/view/2994/3626

Falotico, R., y Quatto, P. (2015). Fleiss’ kappa statistic without paradoxes. Quality and Quantity, 49(2), 463–470. https://doi.org/10.1007/s11135-014-0003-1

Flaherty, J. A., Gaviria, M., Pathak, D., Mitchell, T., Wintrob, R., Richman, J. A., y Birz, S. (1988). Developing instruments for cross-cultural psychiatric research. The Journal of nervous and mental disease, 176(5), 257–263. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3367140/

Gallardo-Echenique, E. E., Poma-Acevedo, A., y Esteve-Mon, F. M. (2018). La competencia digital: Análisis de una experiencia en el contexto universitario. Revista de Ciencias de La Educación. ACADEMICUS, 1(12), 6–15. https://repositorio.continental.edu.pe/handle/20.500.12394/5372

Gallardo-Echenique, E., Marqués Molias, L., Gomez Cruz, O. D., y De Lira Cruz, R. (2019). Cross-cultural adaptation and validation of the “student communication y study habits” questionnaire to the mexican context. Proceedings - 14th Latin American Conference on Learning Technologies, LACLO 2019, November, 104–109. https://doi.org/10.1109/LACLO49268.2019.00027

Gisbert-Cervera, M., y Esteve-Mon, F. M. (2016). Competencia digital docente y desarrollo profesional. XXIII Jornadas Universitarias de Tecnología Educativa (JUTE 2016). https://www.researchgate.net/publication/305622490

González Flores, C. L. (2022). Validación de un instrumento para evaluar las barreras que influyen en la capacitación continua del profesional de enfermería, México 2022. Universidad Autónoma del Estado de México.

Hambleton, R. K., y Patsula, L. (1998). Adapting tests for use in multiple languages and cultures. Social Indicators Research, 45(1–3), 153–171. https://doi.org/https://doi.org/10.1023/A:1006941729637

Hidalgo-Rasmussen, C. A., Rajmil, L., y Espinoza, R. M. (2014). Adaptación transcultural del cuestionario KIDSCREEN para medir calidad de vida relacionada con la salud en población mexicana de 8 a 18 años. Ciencia e Saude Coletiva, 19(7), 2215–2224. https://doi.org/10.1590/1413-81232014197.09682013

INTEF. (2017). Marco Común de Competencia Digital Docente. https://intef.es/Noticias/marco-de-referencia-de-la-competencia-digital-docente/

Jalmes·Valencla, M. L., Rlchart·Martínez, M., Cabrero-García, J., Palacio, J., Flórez·Alarcón, L., Morales, R. V., López, V., Caso-López, A. A. C., Balluerka, N., Gorostiaga, A., Alonso-Arbiol, I., Haranburu, M., Ramírez, L., Jorge, J., Pereira, R., Silvia, I., R, S. I. P., Para, I., Evaluación, L. A., … Bayarre Vea, H. D. (2007). Validez lingüística del cuestionario vécu et santé percue de l’ adolescent (VSP-A) en población adolescente Colombiana. Análisis y Modificación de Conducta, 12(1), 80–91. https://doi.org/10.33776/amc.v33i147.1209

Jiménez, G. G., y Elizondo, I. J. (2023). Fortalecimiento de la competencia digital mediante eTwinning en el ámbito universitario. Ensayos: Revista de La Facultad de Educación de Albacete, 38(2), 66–85. https://doi.org/10.18239/ENSAYOS.V38I2.3373

Kuzmanić, M. (2009). Validity in qualitative research: Interview and the appearance of truth through dialogue Veljavnost v kvalitativnem raziskovanju: Intervju in pojavljanje resnice skozi dialog. Psihološka Obzorja / Horizons of Psychology, 18(2), 39–50.

Lázaro Cantabrana, J. L., y Gisbert Cervera, M. (2015). Elaboració d’una rúbrica per avaluar la competència digital del docent. Universitas Tarraconensis. Revista de Ciències de l’Educació, 1(1), 48. https://doi.org/10.17345/ute.2015.1.648

Lázaro-Cantabrana, J. L., y Gisbert-Cervera, M. (2015). Evaluación de la competencia digital docente: Desarrollo de un instrumento de autoevaluación. Journal of New Approaches in Educational Research, 4(2), 106–114. https://doi.org/10.7821/naer.2015.7.123

Lázaro-Cantabrana, J.-L., Gisbert-Cervera, M., y Silva-Quiroz, J. E. (2018). Una rúbrica para evaluar la competencia digital del profesor universitario en el contexto latinoamericano. Edutec. Revista Electrónica de Tecnología Educativa, 63, 14. http://dx.doi.org/10.21556/edutec.2018.63.1091

Lira, M. T., y Caballero, E. (2020). Adaptación Transcultural De Instrumentos De Evaluación En Salud: Historia Y Reflexiones Del Por Qué, Cómo Y Cuándo. Revista Médica Clínica Las Condes, 31(1), 85–94. https://doi.org/10.1016/j.rmclc.2019.08.003

Lloret-Segura, S., Ferreres-Traver, A., Hernández-Baeza, A., y Tomás-Marco, I. (2014). El análisis factorial exploratorio de los ítems: Una guía práctica, revisada y actualizada. Anales de Psicologia, 30(3), 1151–1169. https://doi.org/10.6018/analesps.30.3.199361

Lopez-Belmonte, J., Carmona-Serrano, N., Moreno-Guerrero, A. J., y Pozo-Sanchez, S. (2020). Digital teaching competence in the development of the Blended Learning method. The case of Vocational Training. Proceedings - 10th International Conference on Virtual Campus, JICV 2020, 2020–2022. https://doi.org/10.1109/JICV51605.2020.9375696

Marimon-Martí, M., Cabero, J., Castañeda, L., Coll, C., Minelli de Oliveira, J., y Rodríguez-Triana, M. J. (2022). Construir el conocimiento en la era digital: retos y reflexiones. Revista de Educación a Distancia, 22, 1–32. https://doi.org/https://doi.org/10.6018/red.505661

Marimon-Martí, M., Romeu, T., Usart, M., y Ojando, E. S. (2023). Analysis of the self-perception of teacher digital competence in initial teacher training. Revista de Investigacion Educativa, 41(1), 51–67. https://doi.org/10.6018/rie.501151

Marín Trejo, R. (2017). Diseño y validación de un instrumento de evaluación de la competencia digital docente (Tesis Doctoral). Universitat de les Illes Balears. http://www.tesisenred.net/handle/10803/543571

Marsh, H. W. (2007). Do University Teachers Become More Effective With Experience? A Multilevel Growth Model of Students’ Evaluations of Teaching Over 13 Years. Journal of Educational Psychology, 99(4), 775–790. https://doi.org/10.1037/0022-0663.99.4.775

Perales G., R. (2018). Diseño y construcción de un instrumento de evaluación de la competencia matemática: aplicabilidad práctica de un juicio de expertos. Ensaio: Avaliação e Políticas Públicas Em Educação, 26(99), 347–372. http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttextypid=S0104-40362018000200347ytlng=es

Pozos Pérez, K. V. (2015). Evaluación de necesidades de formación continua en competencia digital del profesorado universitario para la sociedad del conocimiento (Tesis doctoral). Universitat Autónoma de Barcelona. https://hdl.handle.net/10803/382466

Redecker, C. (2017). European framework for the digital competence of educators: DigCompEdu. In Joint Research Centre (JRC) Science for Policy report. https://doi.org/10.2760/159770

Reixach, E., Andrés, E., Ribes, J. S., Gea-Sánchez, M., López, A. À., Cruañas, B., Abad, A. G., Faura, R., Guitert, M., Romeu, T., Hernández-Encuentra, E., Bravo-Ramirez, S., y Saigí-Rubió, F. (2022). Measuring the Digital Skills of Catalan Health Care Professionals as a Key Step Toward a Strategic Training Plan: Digital Competence Test Validation Study. Journal of Medical Internet Research, 24(11). https://doi.org/10.2196/38347

Restrepo-Palacio, S., y de María Segovia Cifuentes, Y. (2020). Design and validation of an instrument for the evaluation of digital competence in Higher Education. Ensaio, 28(109), 932–961. https://doi.org/10.1590/S0104-40362020002801877

Ruiz Ramírez, H. (2016). Extensión y profundidad de la brecha digital educativa: el caso de Universidad del Valle de Toluca (Tesis Doctoral). http://www.tesisenred.net/handle/10803/385369

Silva, J., Morales, M.-J., Lázaro-Cantabrana, J.-L., Gisbert, M., Miranda, P., Rivoir, A., y Onetto, A. (2019). La competencia digital docente en formación inicial: Estudio a partir de los casos de Chile y Uruguay. Education Policy Analysis Archives, 27, 93. https://doi.org/10.14507/epaa.27.3822

Sireci, S. G. (1998). The construct of content validity. Social Indicators Research, 45(1–3), 83–117. https://doi.org/10.1023/a:1006985528729

Squires, A., Aiken, L. H., van den Heede, K., Sermeus, W., Bruyneel, L., Lindqvist, R., Schoonhoven, L., Stromseng, I., Busse, R., Brzostek, T., Ensio, A., Moreno-Casbas, M., Rafferty, A. M., Schubert, M., Zikos, D., y Matthews, A. (2013). A systematic survey instrument translation process for multi-country, comparative health workforce studies. International Journal of Nursing Studies, 50(2), 264–273. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2012.02.015

Torres, J., y Perera, V. (2009). Cálculo de la fiabilidad y concordancia entre codificadores de un sistema de categorías para el estudio del foro online en e-learning. Revista de Investigación Educativa, 27(1), 89–103.

UNESCO. (2005). Hacia las sociedades del conocimiento. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000141908

UNESCO. (2014). Enseñanza y aprendizaje: Lograr la calidad para todos. https://www.unesco.org/gem-report/es/teaching-and-learning-achieving-quality-all

Universidad Autónoma de Chiapas. (2020). Modelo Educativo y Académico. https://www.unach.mx/component/k2/modelo-educativo-y-academico

Urrutia Egaña, M., Barrios Araya, S., Gutiérrez Núñez, M., y Mayorga Camus, M. (2015). Métodos óptimos para determinar validez de contenido. Revista Cubana de educación Medica Superior, 28(3), 547–558.

Vázquez Gutiérrez, M. A., y Guitert Catsús, M. (2019). La integración de las Tecnologías Digitales en los centros educativos: actores y prácticas: Tres estudios de caso (Tesis Doctoral). Universitat Oberta de Catalunya. http://www.tesisenred.net/handle/10803/668811

Vuorikari, R., Punie, Y., Carretero, S., y Van den Brande, L. (2016). DigComp 2.0: The digital competence framework for citizens. Publications Office of the European Union. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC101254

Published
01-06-2025
How to Cite
Marques Molias, L., & Gómez Cruz, O. D. (2025). Adaptation and Validation of the COMDID-A Instrument in the Mexican Educational Context for Strengthening Teachers’ Digital Competence. RiiTE Interuniversity Journal of Research in Educational Technology, (18), 28–48. https://doi.org/10.6018/riite.639961