As terminacións -anam e -anas en galego

Auteurs

DOI : https://doi.org/10.6018/ER.606671
Mots-clés : gallego, dialectoloxía, cambio lingüístico, morfoloxía galega, nasalización, sufixo -ANAM

Résumé

Neste traballo estúdanse os resultados das terminacións -ANAM e -ANAS no concello de Castrelo do Val, na comarca verinesa, no conxunto do galego e no continuum dialectal galegoportugués. Os datos foron obtidos dunha indagación de campo propia, do ALGa, do ALPI, da NEnq e doutras investigacións sobre o galego e o portugués. Conclúese que a redución da terminación plural (-áns ˃ -ás) se deu primeiro cá eliminación da consoante final no singular (-áná). Isto explica que a forma occidentalizante -ns ocupe un territorio menor có da variante singular -án. Os cambios rexistrados entre as enquisas do ALPI, do ALGa e da NEnq son pequenos, mostran que hai moita continuidade lingüística de 1934 a 2008 e permiten ver que a terminación plural -ás e a singular -á gañan terreo moi devagar.

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.

Biographie de l'auteur

Aquilino Santiago Alonso Núñez, Universidade de Vigo

Aquilino Santiago Alonso Núñez é doutor en Filoloxía galega pola Universidade de Santiago de Compostela e profesor titular de Lingua e Literatura galegas da Universidade de Vigo. Colaborou na elaboración de libros de texto de bacharelato e Educación Secundaria Obrigatoria, e publicou artigos e capítulos de libro de investigación relacionados coa fonética, a fonoloxía, a formación de palabras, os diminutivos, a morfoloxía flexiva, a etimoloxía, a xeografía lingüística, a dialectoloxía galega, os cambios lingüísticos no continuum dialectal galegoportugués e a narrativa galega do século XX.

Références

ALGA I = Fernández Rei, F. (coord.) (1990). Atlas Lingüístico galego. Vol. I: Morfoloxía verbal. Fundación Barrié de la Maza.

ALGA II = Álvarez Blanco, R. (coord.) (1995). Atlas Lingüístico Galego. Vol. 2: Morfoloxía non verbal. Fundación Barrié de la Maza.

ALGA III = González González, M. (coord.) (1999). Atlas Lingüístico galego. Vol. III: Fonética. Fundación Barrié de la Maza.

ALGA IV = Fernández Rei, F. (coord.) (2003). Atlas Lingüístico galego. Vol. IV: Léxico. Tempo atmosférico e cronolóxico. Fundación Barrié de la Maza.

ALPI = Navarro Tomás, T. (1962). Atlas Lingüístico de la Península Ibérica, v. 1, Fonética-1. Consejo Superior de Investigaciones Científicas.

Alonso Núñez, A. S. (1995). Notas sobre a fala de Campobecerros. Cadernos de Lingua, 11, 103-127. https://doi.org/10.32766/cdl.11.532

Alonso Núñez, A. S. (2002). Contribución ó estudio da fronteira entre os bloques oriental e central no sueste da provincia de Ourense. En R. Álvarez, F. Dubert e X. Sousa. (Eds.). Dialectoloxía e léxico (pp. 223-244). Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega.

Alonso Núñez, A. S. (2012). El bloque central de Fernández Rei y el habla gallega del ayuntamiento de Castrelo do Val (Ourense, España). Quaderni di Semantica, XXXIII (1), 155-182.

Alonso Núñez, A. S. (2013). Diferenzas e converxencias dialectais dentro do concello de Castrelo do Val. Estudos de Lingüística Galega, 5, 5-25. https://revistas.usc.gal/index.php/elg/article/view/1348/1185

Alonso Núñez, A. S. (2014a). El vocalismo tónico y los principales fenómenos que lo afectan en un habla gallega del sureste de la provincia de Ourense (España). Zeitschrift für Romanische Philologie, 130(3), 725-753. https://doi.org/10.1515/zrp-2014-0057

Alonso Núñez, A. S. (2014b). La metafonía nominal en un habla gallega. Neuphilologische Mitteilunge, CXV (3), 259-281.

Alonso Núñez, A. S. (2021-2022). El bloque oriental de Fernández Rei versus el gallego lateral oriental con diminutivo descendiente de -ĪNUM distinto de -iñ-o. Quaderni di Semantica, n.s. 7-8, 115-159.

Alonso Núñez, A. S. (2023a). Los pronombres personales tónicos en un habla gallega. Neuphilologische Mitteilungen, 124(2), 6-58. https://doi.org/10.51814/nm.124839

Alonso Núñez, A. S. (2023b). Alicerces para trazar unha caracterización dialectolóxica da fala do concello de Castrelo do Val e do conxunto do galego, e a súa relación co cambio lingüístico. Madrygal. Revista de Estudios Gallegos, 26, e94029. https://dx.doi.org/10.5209/madr.94029

Baliñas, C. (2006). Terra, tempo e xente: as orixes altomedievais da comarcalización de Galicia. En R. Álvarez, F. Dubert e X. Sousa. (Eds.). Lingua e Territorio (pp. 93-101). Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega.

Baliñas Fernández, C. (1981). Contra el imperialismo de la razón exacta. Ágora: Papeles de filosofía, 1, 7-64.

Barbosa, J. M. (1965). Études de phonologie portugaise. Junta de Investigações do Ultramar.

Barbosa, J. M. (1994). Fonética e fonologia. En G. Holtus, M. Metzeltin e C. Schmitt. (Eds.). Lexikon der Romanistischen Linguistik VI, 2 (pp. 130-142). Niemeyer.

Bisol, L. e Veloso, J. (2016). Phonological Processes Affecting Vowels: Neutralization, Harmony and Nasalization. En W. L. Wetzels, J. Costa e S. Menuzi. (Org.). The Handbook of Portuguese Linguistics (pp. 69-85). John Wiley / Sons. https://doi.org/10.1002/9781118791844.ch5

Braudel, F. (1949). La Méditerranée et le monde méditerranéen à l'époque de Philippe II. Armand Colin.

Braudel, F. (1970). La larga duración. En La historia y las ciencias sociales (2ª ed.) (pp. 60-106). Alianza Editorial. [Trad. Josefina Gómez].

Câmara Jr., J. Mattoso (1970). Estrutura da Língua Portuguesa. Editora Vozes.

Câmara Jr., J. Mattoso (1973). Problemas de Linguística Descritiva (2ª ed.). Editôra Vozes.

Caro Baroja, J. (1973). Los pueblos del Norte de la Península Ibérica. Txertoa.

Carvalho, J. Brandão de (1988). Nasalité et structure syllabique en portugais et en galicien: approche non linéaire et panchronique d’un problème phonologique. Verba, 15, 237-263.

Castilho, A. T. de (1972-1973). Rumos da dialetologia portuguesa. Alfa: Revista de Linguística, 18-19, 115-153.

Costa, J. Almeida e Sampaio e Melo, A. (1983). Diciónario da língua portuguesa (5ª ed.). Porto Editora.

Coseriu, E. (1967). Sistema, norma y habla. En Teoría del lenguaje y lingüística general (2.ª ed.) (pp. 11-113). Gredos.

Dias, A. e Tender, M. (2005). Dicionário de trasmontanismos. Associação Rotary Club.

DPLP = (2008-2023). Dicionário Priberam da Língua Portuguesa. [https://dicionario.priberam.org/chave; 04-12-2023].

Fernández Rei, F. (1990). Dialectoloxía da lingua galega. Xerais.

García González, C. (1985). Glosario de voces galegas de hoxe. Universidade de Santiago de Compostela. [Anexo 27 de Verba].

GEG = Cañada, S. (ed.) (1974). Gran Enciclopedia Gallega. 30 vols. Silverio Cañada.

González, M. (1991). Subsistemas de sibilantes do galego actual”. En D. Kremer. (Ed.). Actes du XVIIIème Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes (1986). Vol. 3 (pp. 531-548). Niemeyer.

González, M. (2007). El Atlas lingüístico galego, un hito en la historia de la dialectología gallega. En J. Dorta. (Ed.). Temas de dialectología. Instituto de Estudios Canarios, 97-121.

Hall Jr., R. A. (1943a). The unit phonemes of Brazilian Portuguese. Studies in linguistics, 1(15), 1-6.

Hall Jr., R. A. (1943b). Occurrence and orthographical representation of phonemes in Brazilian Portuguese. Studies in Linguistics, 2(1), 6-13.

Krüger, F. (1947). El léxico rural del noroeste ibérico. [Anejo XXXVI de Revista de Filología Española].

López Alsina, F. (2009). Da protoparroquia ou parroquia antiga altomedieval á parroquia clásica en Galicia. En F. García Pazos. (Coord.). A Parroquia en Galicia: pasado, presente e futuro (pp. 57-75). Xunta de Galicia.

López Serena, A. (2015). La tensión entre teoría y norma en la Nueva gramática de la lengua española. Una falsa disyuntiva epistemológica. Boletín de la Real Academia Española, 95(311), 143-166.

Louredo Rodríguez, E. (2019). Variación e cambio lingüístico en tempo aparente: o galego do Ribeiro. [Tese de doutoramento, Universidade de Santiago de Compostela]. http://hdl.handle.net/10347/19106

Lüdtke, H. (1953). Fonemática Portuguesa II. Vocalismo. Boletim de Filologia, XIV (3-4), 197-217.

Mandianes Castro, M. (1996). Caro Baroja y Galicia. Revista de Dialectología y Tradiciones Populares, LI (1), 265-281. https://doi.org/10.3989/rdtp.1996.v51.i1.334

Méndez García de Paredes, E. (1999). La norma idiomática del español: visión histórica. Philologia hispalensis, 13, 109-132. https://doi.org/10.12795/PH.1999.v13.i01.08

Moraes, J. A. de (2013). Produção e Percepção das Vogais Nasais. En A. Castilho et al. (Eds.). Gramática do Português Falado, vol. VII (pp. 95-112). Editora Contexto / FAPESP.

Moreno Cabrera, J. C. (2008). El nacionalismo lingüístico. Una ideología destructiva. Península.

NENQ = Rodríguez Lorenzo, D. (2022). Variación e cambio lingüístico en tempo real. Un estudo sobre o galego con base en materiais xeolingüísticos. Universidade de Santiago de Compostela. http://hdl.handle.net/10347/29352

Nobiling, O. (1903). Die Nasalvokale im Portugiesischen. Die Neueren Sprach, 11, 129-153.

Normas 1982 = Real Academia Galega e Instituto da Lingua Galega (1982). Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega.

Parkinson, S. (1983). Portuguese nasal vowels as phonological diphthongs. Lingua, 61, 157-177. https://doi.org/10.1016/0024-3841(83)90031-1

Pereira, A. Gomes (1912). Vocabulários de vários concelhos do districto de Vila Real. Revista Lusitana, XV, 333-350.

Pérez Pascual, J. I. (1982). Observaciones en torno a la desaparición de la -N- intervocálica en gallego. Verba, 9, 201-213.

Pimenta, H. (2019). Nasalité et syllabe. Une étude synchronique, diachronique et dialectologique du portugais européen. [Thèse de doctorat, Université Paris 8 Vincennes-Saint-Denis].

Pimenta, H. (2022). Sobre a Ditongação de Vogais Nasais em Português Europeu. En M. dos S. M. Vieira e V. Meireles. (Eds.). Variação em Português e em Outras Línguas Românicas (pp. 67-90). Blucher. https://doi.org/10.5151/9786555501292-03

Regueira, X. L. (2008). Os estudos de dialectoloxía galega. En E. Corral, L. Fontoira e E. Moscoso (eds.). “A mi dizen quantos amigos ey”: Homenaxe ao profesor Xosé Luís Couceiro. Univesidade de Santiago de Compostela, 573-584.

Regueira, X. L. (2010). Nasalización en gallego y en portugués. Estudios de Fonética Experimental, 19, 71–110. https://www.raco.cat/index.php/EFE/article/download/218542/297973/

Regueira, X. L. (2016). Variación lingüística, dialectoloxía e gramática histórica: algúns problemas do cambio lingüístico en galego e portugués”. En A. Rodríguez Guerra (ed.). Lingüística Histórica e Dialectoloxía: Coordenadas do cambio lingüístico. Universidade de Vigo, 17-34.

Rodríguez Lorenzo, D. (2022). Variación e cambio lingüístico en tempo real. Un estudo sobre o galego con base en materiais xeolingüísticos. [Tese de doutoramento, Universidade de Santiago de Compostela].

Santamarina, A. (1982). A dialectoloxía galega: historia e resultados. En D. Kremer e R. Lorenzo (eds.). Tradición, actualidade e futuro do galego. Actas do Coloquio de Tréveris. Xunta de Galicia / Consellería de Cultura, 153-187.

Santos, M.ª J. de M. (1967). Os falares fronteiriços de Trás-os-Montes. Separata da Revista Portuguesa de Filologia, vols. XII, tomo II; XIII e XIV.

Soto Andión, X. (2014). Contacto y desplazamiento lingüístico en dos municipios del interior de Galicia. Vox Romanica, 73, 218-246.

Taboada, M. (1978). Algunos aspectos de la vida material y espiritual de A Mezquita. Boletín Auriense, VIII, 107-166.

Taboada, M. (1979a). Afinidades lingüísticas galego-portuguesas na fronteira de Ourense (1): notas fonético-morfolóxicas sobre as nasais. Senara, vol. I, 107-125.

Taboada, M. (1979b). El habla del Valle de Verín. Universidade de Santiago de Compostela. [Anexo 15 de Verba].

Torres Luna, M. P. de e Pazo Labrador, A. (1994). Parroquias y arciprestazgos de Galicia. Universidade, Servicio de Publicacións e Intercambio Científico.

Toulmin, S. (2003). Regreso a la razón: el debate entre la racionalidad y la experiencia y la práctica personales en el mundo contemporáneo. Península. [Trad. Isabel González-Gayarza. Rev. Tomás Caballero].

Toulmin, S. (2007). Los usos de la argumentación. Península. [Trad. María Morrás e Victoria Pineda].

Vasconcelos, J. Leite de (1985). Opúsculos. Volume VI. Dialectologia (Parte II). Imprensa Nacional. [Organizado por M. A. Valle Cintra].

Vázquez Santamaría, M.ª E. (1971). El habla de la Gudiña. [Tese de licenciatura inédita, Universidade de Santiago de Compostela].

Vidal Figueroa, T. (1992). A nasalidade en portugués e en galego, con especial referencia ó ancarés.[Tese de licenciatura inédita, Universidade de Santiago de Compostela].

Publiée
30-01-2025 — Mis à jour le 31-01-2025
Versions
Comment citer
Alonso Núñez, A. S. (2025). As terminacións -anam e -anas en galego. Études Romanes, 34. https://doi.org/10.6018/ER.606671 (Original work published 30 janvier 2025)