Os pronomes pessoais e a expressão do complemento indireto no galego-português medieval e no galego contemporâneo: aproximação contrastiva

Autores/as

DOI: https://doi.org/10.6018/ER.382991
Palabras clave: Clitic Pronouns, Indirect Objet, Syntax, Medieval Galician-Portuguese, Modern Galician

Resumen

Los pronombres personales en el gallego se ocupan de varias responsabilidades gramaticales. Una de ellas es la expresión del Complemento Indirecto mediante diversas estructuras frásicas, entre las cuales podemos encontrar también frases nominales. El objetivo del presente trabajo aspira a desarrollar una aproximación al gallego-portugués medieval y al gallego moderno para ver qué cambios se han producido en el ´´ambito de los pronombres personales y en la expresión del Complemento Directo entre ambos períodos de tempo.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Biografía del autor/a

Xosé Manuel Sánchez Rei, Universidade da Coruña

Xosé Manuel Sánchez Rei é professor titular na Área de Filologia Galega e Portuguesa da Universidade da Corunha. O seu âmbito de investigação abrange a gramática do galego atual, a variação linguística e a linguagem literária, temas sobre os quais tem dado a lume diversos trabalhos en publicações especializadas (Cadernos de Lingua, Diacrítica-Ciências da Linguagem, Estudos Galego-Brasileiros, LaborHistórico, MadryGal, Revista de Letras, Revista Galega de Filoloxía, Revue Romane, Rostocker Romanitische Arbeiten, Verba, etc.). Entre os seus livros salientam Se o vós por ben teverdes. A Interpolación Pronominal en Galego (1999, prémio Carvalho Calero 1998 de Investigação Linguística), O Fidalgo e o Teatro. Tres Textos Dramáticos de Ramón Otero Pedrayo (1999), Os Pronomes Demostrativos: do Latín ao Galego Contemporáneo (2002), A Lingua Literaria Galega no Século XIX (2005, em parceria com X. R. Freixeiro e G. Sanmartín), A Lingua Galega no Cancioneiro de Pérez Ballesteros (2006, finalista nos Prémios da Crítica da Galiza), O Complemento Preposicional en Galego (2010), Lingua Galega e Variación Dialectal (2011), O Falar das Fadas. Lingua, Música e Toponimia da Galiza (2016), Cantar na Coruña. Cancioneiro Coruñés dos Séculos XVIII e XIX (2017), etc. Também se tem ocupado da edição de monográficos de temática filológica galego-portuguesa, como Aspectos da Toponimia Menor Coruñesa (2014, com E. Mosquera), Modelos de Lingua e Compromiso (2014), Novas Perspetivas Linguísticas no Espaço Galego-Português (2015, junto a M. A. Marques), As Ciências da Linguagem no Espaço Galego-Português. Diversidade e Convergência (2016, com M. A. Marques) ou Estudos Atuais de Linguística Galego-Portuguesa (2019, com M. A. Marques), etc. É tamén o tradutor para o galego do Curso de Lingüística Xeral (2005) de Ferdinand de Saussure.

Citas

ALGa = INSTITUTO DA LINGUA GALEGA (1995): Atlas Lingüístico Galego. Vol. II. Morfoloxía Non Verbal. Corunha: Fundación Barrié de la Maza.

ALMEIDA, Napoleão Mendes de (1999) [s.d.]: Gramática Metódica da Língua Portuguesa. São Paulo: Saraiva.

ÁLVAREZ BLANCO, Rosario (1997): “O complemento de solidariedade: a complicidade entre os interlocutores”, Benigno Fernández Salgado (ed.), Actas do IV Congreso Internacional de Estudios Galegos (Universidade de Oxford, 26-28 setembro 1994): 37-53. Oxford: Centre for Galician Studies,

ÁLVAREZ, Rosario (2015): “The accusative clitic in intransitive verb construction: aí o vai, aquí as están”, Xulio Sousa et al. (eds.), Dialectologia. Special Issue V: 191-217.

ÁLVAREZ, Rosario; XOVE, Xosé (2002): Gramática da Lingua Galega. Vigo: Galaxia.

ARIAS, Bieito; NOIA, Camiño (eds.) (2011): Pedro de Otero Romero y Torres, Historia da Igrexa de Iria. Vigo: Universidade de Vigo.

ARIZA, Manuel (2009): La Lengua del Siglo XIII (Dialectos Centrales). Madrid: Arco/Libros.

AZEREDO, José Carlos de (2008): Gramática Houaiss da Língua Portuguesa. São Paulo: Fundação Antônio Houaiss / Publifolha.

BOGARD, Sergio (2015): “Los clíticos pronominales del español: estructura y función”, Nueva Revista de Filología Hispánica. Vol. 63/1: 1-38.

BLINKENBERG, Andreas (1969 [1960]): Le Problème de la Transitivité en Français Moderne. Essai Syntactico-Sémantique, Historisk-filosofiske Meddelelser, udviget af Det Kongelige Dasnke Videnskabernes Selskab. Vol. 38, 1. Københvn: Munksgaard.

CARVALHO, C. Almeida de (1953): Glossário das Poesias de Sá de Miranda. Lisboa: Centro de Estudos Filológicos.

CHAMBERS, Jack K.; TRUDGILL, Peter (1994): La Dialectología. Madrid: Visor.

CIDRÁS ESCÁNEO, Francisco Antonio (1992): “Sobre a función da concordancia. Consideracións a propósito das concordancias verbais anómalas”, Verba. Vol. 19: 41-53.

COMPANY COMPANY, Concepción (2006): “El objeto indirecto”, Concepción Company Company (dir.), Sintaxis Histórica de la Lengua Española. Vol. I. Primera Parte: La Frase Verbal: 477-572. México: Universidad Nacional de México / Fondo de Cultura Económica.

CORDIN, Patricia (1993): “Dative Clitic Doubling in Trentino”, Syntactic Theory and the Dialects of Italy: 130-154. Torino: Rosenberg & Sellier.

COUTINHO, Ismael de Lima (1976 [1938]): Gramática Histórica. Rio de Janeiro: Ao Livro Técnico.

CUNHA, Celso; CINTRA, Luís Filipe Lindley (1992 [1984]): Nova Gramática do Português Contemporâneo. Lisboa: Sá da Costa.

DUARTE, Inês Silva; MATOS, Gabriela Ardisson (1984): “Clíticos e sujeito nulo no português: contribuições para uma teoria de pro”, Boletim de Filologia. Vol. 29: 479-538.

EBERENZ, Rolf (2000): El Español en el Otoño de la Edad Media. Sobre el Artículo y los Pronombres. Madrid: Gredos.

FERNÁNDEZ GONZÁLEZ, José Ramón (1981): El Habla de Ancares (León). Estudio Fonético, Morfosintáctico y Léxico. Oviedo: Universidad de Oviedo.

FERNÁNDEZ REI, Francisco (2003 [1990]): Dialectoloxía da Lingua Galega. Vigo: Xerais.

FERNÁNDEZ SORIANO, Olga (2000 [1999]): “El pronombre personal. Formas y distribuciones. Pronombres átonos y tónicos”, Ignacio Bosque; Violeta Demonte (dirs.), Gramática Descriptiva de la Lengua Española. Vol. I: 1209-73. Madrid: Espasa.

FERREIRO, Manuel (1999 [1995]): Gramática Histórica Galega. Vol. I. Fonética e Morfosintaxe. Santiago de Compostela: Laiovento.

FREIRE, Francisco José (1842) [obra redigida no século XVIII]: Reflexões sobre a Lingua Portugueza. Lisboa: Sociedade Propagadora dos Conhecimentos Uteis.

FREIXEIRO MATO, Xosé Ramón (2006 [2000]): Gramática da Lingua Galega. Vol. II. Morfosintaxe. Vigo: A Nosa Terra.

FREIXEIRO MATO, Xosé Ramón (2013): Estilística da Lingua Galega. Vigo: Xerais.

FREIXEIRO MATO, Xosé Ramón et al. (2005): A Lingua Literaria Galega no Século XIX. A Coruña: Universidade da Coruña.

GALVES, Charlotte (2001): Ensaios sobre as Gramáticas do Português. Campinas: Universidade de Campinas.

GARCÍA-MIGUEL, José M. (1991): “La duplicación de complemento directo e indirecto como concordancia”. Verba. Vol. 18: 375-410.

GÓMEZ SEIBANE, S. (2013): Los Pronombres Átonos (le, la, lo) en el Español: Aproximación Histórica. Madrid: Arco/Libros.

GONÇALVES, Anabela; RAPOSO, Eduardo Buzaglo Paiva (2013): “Verbo e sintagma verbal”, Eduardo Buzaglo Paiva Raposo et al. (orgs.): Gramática do Português. Vol. II: 1155-1218. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

GONÇALVES, Rita (2015): “Romance languages do not have double objects: evidence from European Portuguese and Spanish”. Estudos de Lingüística Galega. Vol. 7: 33-67.

HEGER, Klaus (1967): “La conjugación objetiva en castellano y en francés”, Thesaurus. Boletín del Instituto Caro y Cuervo. Vol. 22/2: 153-175.

HERMIDA GULÍAS, Carme (2004): Gramática Práctica da Lingua Galega (Morfosintaxe). Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.

HUBER, Joseph (1986): Gramática do Português Antigo. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

IORDAN, Iorgu; MANOLIU, Maria (1989 [1972]): Manual de Lingüística Románica. Madrid: Gredos.

LÓPEZ MARTÍNEZ, María Sol (1993): O Complemento Directo con Preposición a en Galego. Anexo 36 de Verba. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

LUIS, Ana R; KAISER, Georg A. (2016): “Clitic pronouns”, W. Leo Wetzels et al. (eds.), The Handbook of Portuguese Linguistics: 210-233 . Hoboken-New Jersey: John Wiley & Sons.

MARTINS, Nilce Sant’Anna (2000) [s.d.]: Introdução à Estilística. São Paulo: Queiroz.

MARTINS, Ana Maria (2013): “Posição dos pronomes pessoais clíticos”, Eduardo Buzaglo Paiva Raposo et al. (orgs.), Gramática do Português. Vol. II: 2229-2302. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

MARIÑO PAZ, Ramón (2017): Fonética e Fonoloxía Históricas da Lingua Galega. Vigo: Xerais.

MATEUS, Maria Helena Mira et al. (2003): Gramática da Língua Portuguesa. Lisboa: Caminho.

MELO, Gladstone Chaves de (1981 [1945]): A Língua do Brasil. Rio de Janeiro: Padrão.

MIGUEL, Matilde et al. (2011): “Dativos não argumentais em português”, Armanda Costa et al. (orgs.), Textos Seleccionados. XXVI Encontro da Associação Portuguesa de Lingüística: 388-400. Lisboa: Associação Portuguesa de Linguística.

MONTEAGUDO ROMERO, Henrique (2019): “Os pronomes ónicos oblicuos libres min e mí nos cancioneiros trobadorescos”, Revista Galega de Filoloxía. Vol. 20: 91-118.

MORENO CABRERA, Juan Carlos (1987): Fundamentos de Sintaxis General. Madrid: Síntesis.

NEVES, Maria Helena de Moura (2000): Gramática de Usos do Português. São Paulo: Universidade Estadual de São Paulo.

NEVIS, Joel Ashmore et al. (1994): Clitics. A Comprehensive Bibligraphy (1892-1991). Amsterdam / Philadelphia: Jonh Benjamins.

NUNES, José Joaquim (1989 [1919]): Compêndio de Gramática Histórica Portuguesa. Lisboa: Livraria Clássica Editora.

OLIVEIRA, Fernão de (2000 [1536]): Gramática da Linguagem Portuguesa. Edição crítica, semidiplomática e anástica por Amaeu Torres e Carlos Assunção com um estudo introdutório do Prof. Eugenio Coseriu. Lisboa: Academia das Ciências de Lisboa.

PINEDA, Anna (2013): “Double object constructions in Spanish (and Catalan) revisited”, Sergio Baauw et al. (eds.), Romance Languages and Linguistic Theory 2011: 193-216. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins.

PITA RUBIDO, Elsa (2006): “Algunhas consideracións sobre os dativos non argumentais”, Revista Galega de Filoloxía. Vol. 7: 143-165.

POSNER, Rebecca (1998): Las Lenguas Romances. Madrid: Cátedra.

RAMOS, Maria Ana (2013): “Processos de reverência cultural? A adopção de e na escrita portuguesa”, Rosario Álvarez et al. (eds.), Ao Sabor do Texto. Estudos Dedicados a Ivo Castro: 481-514. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

RAPOSO, Eduardo Buzaglo Paiva (2013): “Pronomes”, Eduardo Buzaglo Paiva Raposo et al. (orgs.), Gramática do Português. Vol. I: 883-916. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

SACO ARCE, Juan Antonio (1868): Gramática Gallega. Lugo: Imprenta de Soto Freire.

SÁNCHEZ REI, Xosé Manuel (2008): “O português popular dos séculos XVI-XIX e a sua importância para o estudo do Galego Médio”, Revue Romane. Vol. 43/2: 248-272.

SÁNCHEZ REI, Xosé Manuel (2011): Lingua Galega e Variación Dialectal. Santiago de Compostela: Laiovento.

SÁNCHEZ REI, Xosé Manuel (2016): “A interpolación pronominal no tránsito do galego medieval ao galego contemporáneo”, Ramón Mariño Paz; Xavier Varela Barreiro (eds.), A Lingua Galega no Solpor Medieval: 147-178. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.

SEGURA, Luísa (2013): “Variedades dialetais do português europeu”, Eduardo Buzaglo Paiva Raposo et al. (orgs.), Gramática do Português. Vol. I: 83-142. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

SPENCER, Andrew; LUÍS, Ana R. (2012): Clitics. An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.

SILVA, Rosa Virgínia Mattos e (1989): Estruturas Trecentistas. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda.

SILVA, Rosa Virgínia Mattos e (2013): “O português do Brasil”, Eduardo Buzaglo Paiva Raposo et al. (orgs.), Gramática do Português. Vol. I: 45-154. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

SOUSA, Xulio (2012): “Esquemas causativos en galego, portugués europeo e portugués brasileiro”, Xoán Lagares, Henrique Monteagudo (orgs.), Galego e Português Brasileiro: história, variação e mudança: 175-190. Niterói / Santiago de Compostela: Editora da Universidade Federal Fluminense / Universidade de Santiago de Compostela.

SOUTO CABO, José António (1993): “Caracterizaçom dialectal da Galiza da Idade Média”, Gerold Hilty (ed.), Actes du XXe Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes. Vol. II: 531-545. Tübingen / Bassel: Francke.

SOUTO CABO, José António (2007): “Estudo lingüístico”, José António Souto Cabo (ed.), A História de Don Servando: 177-247. Sada-A Coruña: Ediciós do Castro.

VÄÄNÄNEN, Veikko (1988 [1968]): Introdución al Latín Vulgar. Madrid: Gredos.

VASCONCELLOS, José Leite de (1928): Opúsculos. Vol. II. Dialectologia (Parte I). Coimbra: Universidade de Coimbra.

VASCONCELLOS, José Leite de(1981) [1901]: Esquisse d’une Dialectologie Portugaise. Lisboa: Instituto Nacional de Investigação Científica.

VILELA, Mário (1992): Gramática de Valências. Teoria e Aplicação. Coimbra: Livraria Almedina.

VILELA, Mário (1999 [1995]): Gramática da Língua Portuguesa. Coimbra: Livraria Almedina.

VIVANCO, Margot (2013): “La noción de tópico en la evolución de la duplicación clítica”, Dicenda. Vol. 31: 229-249.

WANNER, Dieter (1987): The Development of Romanic Clitic Pronouns. From Latin to old Romance. Berlin / New York / Amsterdam: Mouton de Gruytier.

WILLIAMS, Edwing B. (1975 [1961]): Do Latim ao Português. Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro.

Publicado
12-11-2020
Cómo citar
Sánchez Rei, X. M. (2020). Os pronomes pessoais e a expressão do complemento indireto no galego-português medieval e no galego contemporâneo: aproximação contrastiva. Estudios Románicos, 29. https://doi.org/10.6018/ER.382991