'In primis et ultimis locis... in mediis quoque' (Pontano's 'Actius' 49): The Limits of Alliteration

Autores/as

  • Marina Salvador Gimeno Universidad Complutense de Madrid
DOI: https://doi.org/10.6018/myrtia.499921
Palabras clave: Aliteración, primis, ultimis locis, mediis, Pontano, Actius

Agencias de apoyo

  • This work is part of the research project ‘Poetas romanos en España’ (Roman Poets in Spain) (Ref.: PID2019-106844GB-I00) financed by the Ministry of Science and Innovation

Resumen

En el presente artículo se pretende delimitar la aliteración señalando la posición que el sonido reiterado puede ocupar en la palabra, pues se trata de un tema que actualmente no se ha resuelto con satisfacción a juzgar por la falta de unanimidad en los diccionarios y manuales de retórica consultados. Para ello se ha hecho necesario recurrir al Actius de Pontano, texto en el que aparece por primera vez designada y definida la figura; en concreto, a la expresión in primis et ultimis locis… in mediis quoque (Actius, 49), en tanto que ha dado lugar a una interpretación genérica del fenómeno, haciéndolo extensible a cualquier posición en la palabra (inicial, final o interior, respectivamente). Este trabajo pretende refutar esta interpretación genérica del fragmento y defender con sólidos argumentos una lectura más restrictiva que acote la aliteración al inicio de palabra.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

L. Arbusow, 1974, “Die rhetorischen Figuren in Antike und MA. (Schemata.Figurae)”, in Colores rhetorici: Eine Auswahl rhetorischer Figuren und Gemeinplätze als Hilfsmittel für akademische Übungen an mittelalterlichen Texten, Genova, pp. 35-82.

P. Auger, 2010, The Anthem Dictionary of Literary Terms and Theory, Londres.

M. Barchiesi, 1962, Nevio epico: storia interpretazione edizione critica dei frammenti del primo epos latino, Padua.

J. Baske, 1884, De allitterationis usu plautino particula prior, Regimonti prussorum.

G.L. Beccaria, 1996, Dizionario di Linguistica e di Filologia, Metrica, Retorica, Turin.

H. Beristáin, 19957, Diccionario de retórica y poética, Mexico.

C. Boetticher, 1884, De allitterationis apud romanos ui et usu, Berlin.

C. Bussolino, 2006, Glossario di retorica, metrica e narratologia, Milan, pp.14-15.

J.L. Calvo Martínez, 2011, “Los balbuceos del tirano. La aliteración en el Agón Edipo-Tiresias (Edipo Rey vv.300-462)”, in Δώρον Μνημοσύνης. Miscelánea de estudios ofrecidos a Mª Ángeles Durán López, A.P. Jiménez -I.C. Secall (edd.), Zaragoza, pp. 103-114.

L. Ceccarelli, 1986, L’allitterazione a vocale interposta variable in Virgilio, Aquila and Roma.

R. Coleman, 1999, “Poetic diction, poetic discourse and the poetic register” in Aspects of the Language of Latin Poetry, J. N. Adams and R. G. Mayer (edd.), Oxford, pp. 21-93.

A. Cordier, 1939, L’allitération latine. Le procédé dans l’Énéide de Virgile, Paris.

N. Criado, 2002, “Sobre el concepto de aliteración’, Lexis 26, pp. 509-519.

J.A. Cuddon, 2001, Diccionario de Teoría y crítica literarias A|L, Buenos Aires.

J. Defradas, 1958, “Le rôle de l'allitération dans la poésie grecque”, REA 60, pp. 36-49.

M. Deramaix, 1987, “Excellentia et admiratio dans l'Actius de Giovanni Pontano. Une poétique et une esthétique de la perfection”, Mélanges de l’école française de Rome, 99, 1, pp. 171-212.

O. Ducrot – J.-M. Schaeffer, 19952, Nouveau dictionnaire encyclopédique des sciences du langage, Paris.

B.M. Dupriez, 1991, A Dictionary of Literary Devices, trad. A.W.Halsall, Toronto and Buffalo.

W.Y. Evans, 1921, Adlitteratio Latina, London.

Cl. Facchini Tosi, 2000, Euphonia. Studi di fonostilistica (Virgilio Orazio Apuleio), Bologna.

P.H. Fernández, 1979, Estilística: estilo, figuras estilísticas, tropos, Madrid.

P. Ferrarino, 1938, “L’allitterazione”, RAIB 4, pp. 93-168.

B. Figliuolo, 2015, “Giovanni Pontano”, DBI 84, pp. 729-740.

F. Garlanda, 1907, Il verso di Dante, Roma.

B. Gerathewohl, 1891, “Alliteration tontragender Silben an den beiden letzten Arsen des Hexameters in Vergils Aeneis” in Wilhelm von Christ (ed.), Abhandlungen aus dem Gebiet der klassischen Altertums-Wissenschaft, Munich, pp.155-175.

N.A. Greenberg, 1980, “Aspects of Alliteration: a Statistical Study”, Latomus, 39, pp. 585-611.

A. Grilli, 1962, Studi enniani, Brescia.

Ch. Guittard, 2007, “Allitération”, in Carmen et prophéties à Rome, Turnhout, pp. 49-53.

J.H. Gaisser (ed./trad.), 2020, Giovanni Gioviano Pontano. Dialogues: Actius, Cambridge and Londres.

N.I. Herescu, 1960, La poésie latine: étude des structures phoniques, Paris.

G. Highet, 1974, “Consonant Clashes in Latin Poetry”, CPh 69, pp. 178-85.

J.B. Hofmann – A. Szantyr, 1965, Lateinische Syntax und Stilistik, Munich.

R. Klotz, 1876, Zur Allitteration und Symmetrie bei Titus Maccius Plautus, insbesondere im ersten Akt des Miles Gloriosus, Zittau.

J. Kvičala, 1881, Neue Beitraege zur Erklaerung der Aeneis nebst mehreren Excursen und Abhandlungen, India, pp. 439-440.

K. Lesiak, 2007, Estetyka dźwięku, czyli instrumentacja dźwiękowa oraz jej praktyczna realizacja w poezji epickiej mistrzów łacińskiego heksametru: Lukrecjusza, Wergiliusza i Owidiusza, doctoral thesis.

E. Loch, 1885, De usu allitterationis apud poetas latinos, Halis Saxonum.

J. Maehly, 1864, ‘Ueber Alliteration’, in Neues Schweizerisches Museum Zeitsdrift für die humanistischen Studien und das Gymnasialwesen in der Schweiz. IV, W. Vischer; H. Schweizer Sidler and A. Kießling (edd.), Bern, pp. 207-60.

A. Marchese – J. Forradellas, 2013, Diccionario de Retórica, Crítica y Terminología literaria, Barcelona.

J.C. Margolin, 1992, “Alliteration”, in Historisches Wörterbuch der Rhetorik, G.Ueding (ed.), Tübingen, pp. 406-13.

J. Marouzeau, 1935, Traité de stylistique latine, Paris.

A.F. Naeke, 1829, “De alliteration sermonis Latini”, RhM, 3, pp. 324-418.

L. Orzalesi, 1970-1971, Due capitoli sull’allitterazione.I: Materiali per una storia del “concetto” di allitterazione, Pisa, tesi di laurea.

G. Parenti, 1975, “Pontano o dell’allitterazione: lettura di Parthenopeus I, 7”, Rinascimento, 15, pp. 89-110.

T. Peck, 1884, “Alliteration in latin”, TAPha, 15, pp. 58-65.

A. Preminger – T.V.F. Brogan (edd.), 1993, The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics, Princeton.

P. Rasi, 1889, “Osservazioni sull' uso dell' allitterazione nella lingua Latina”, Atti e memorie della R. Accademia di scienze, lettere ed arti in Padova, Padua, pp. 121-157.

P. Rasi, 1921, “De allitteratione, quae in prouerbiis et sententiis uel locutionibus Latinis popularibus obuia fit”, in Miscellanea di Studi Critici in onore di Ettore Stampini, Turin and Genoa, pp. 177-91.

A. Ronconi, 1939, “Allitterazione e ritmo”, SIFC 15, pp. 297-321.

F. Tateo (ed. / trad.), 2018, Giovanni Pontano, Actius, de numeris poeticis, de lege historiae, Saggio introduttivo, edizione critica e note, traduzione, Roma.

A. Traglia (ed.), 1986, Poeti latini arcaici I: Livio Andronico, Nevio, Ennio, Turin.

P. Valesio, 1967, Strutture dell’allitterazione. Grammatica, retorica e folklore verbal, Bologna.

M.J. Vega Ramos, 1992, El secreto artificio: qualitas sonorum, maronolatría y tradición pontaniana en la poética del Renacimiento, Madrid.

R.E. Volkmann, 1872, Die Rhetorik der Griechen und Römer in systematischer Übersicht, Berlin.

K. Wales, 2014, A dictionary of Stylistics, New York.

E. Wölfflin, 1881, Die allitterierende Verbindungen der lateinischen Sprache, Munich.

Publicado
28-11-2022
Cómo citar
Salvador Gimeno, M. (2022). ’In primis et ultimis locis. in mediis quoque’ (Pontano’s ’Actius’ 49): The Limits of Alliteration. Myrtia, 37, 169–176. https://doi.org/10.6018/myrtia.499921
Número
Sección
Artículos