Los Progymnasmata Rhetorica Summam Totius Artis Breuiter Complectentia de Joannes Telgius: una adaptación de la Rhetorica ad Herennium para las escuelas humanistas holandesas

Autores/as

  • María Elena Curbelo Tavío Departamento de Filología Hispánica, Clásica y de Estudios Árabes y Orientales. Universidad de Las Palmas de Gran Canaria
Palabras clave: Retórica, humanismo, progymnasmata, Telgius

Agencias de apoyo

  • Este trabajo se ha realizado en el marco del Proyecto de Investigación FFI2014-53859-P La pervivencia de los progymnasmata de Aftonio y Teón en las preceptivas retóricas del Humanismo: reescritura y manipulación de los ejercicios de primera enseñanza, financiado por el MINECO.

Resumen

Los Progymnasmata Rhetorica Summam Totius Artis Breuiter Complectentia de Joannes Telgius fueron editados en Colonia, en 1561. La obra es un manual de iniciación al aprendizaje de la retórica dedicado a un estudiante de jurisprudencia. Su principal peculiaridad es la presencia de ejemplos para ilustrar todos los puntos de la preceptiva que están tomados, asegura, de los discursos de Cicerón, pero se sirve también de otros textos. Igualmente, indica que la fuente principal de su teoría retórica es la Rhetorica ad Herennium, pero no es la única, pues los Progymnasmata Rhetorica se caracterizan por su sincretismo, por la utilización de autores y textos diferentes. La obra consta de cinco capítulos que coinciden con las cinco partes de la retórica, siguiendo la secuencia natural de la elaboración y exposición de un discurso: inuentio, dispositio, elocutio, memoria y pronunciatio.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

1. Fuentes clásicas

D. Erasmus Roterodamus, 1971, De conscribendis epistolis, en Opera Omnia Desiderii Erasmi Roterodami, recognita et adnotatione critica instructa notisque illustrata, tomus I,2, J. C. Margolin (ed.), North-Holland Publishing Company, Amsterdam.

D. Erasmus Roterodamus, 1519, De laude matrimonii Des. Erasmi Roterodami Apologia pro declamatione de laude matrimonii, Basileam. <http://goo.gl/

Uy1jkc> [consultada 16/01/2018].

D. Erasmus Roterodamus, 1971, De ratione studii, en Opera Omnia Desiderii Erasmi Roterodami, recognita et adnotatione critica instructa notisque illustrata, tomus I,2, J. C. Margolin (ed.), North-Holland Publishing Company, Amsterdam.

D. Erasmus Roterodamus, 1991, Ecclesiastes siue de ratione concionandi, en Opera Omnia Desiderii Erasmi Roterodami, recognita et adnotatione critica instructa notisque illustrata, tomus V,4, J. Chomarat (ed.), North-Holland, AmsterdamLondon - New York – Tokyo.

D. Erasmus Roterodamus, 1994, Ecclesiastes siue de ratione concionandi, en Opera Omnia Desiderii Erasmi Roterodami, recognita et adnotatione critica instructa notisque illustrata, tomus V,5, J. Chomarat (ed.), North-Holland, AmsterdamLondon - New York – Tokyo.

P. Melanchton, 1537, Elementorum rhetorices libri duo, Argentorati. <http://goo.gl/WhZQ1y> [consultada 16/01/2018].

J. Telgius, 1561, Progymnasmata Rhetorica summam totius artis una cum exemplis fere Ciceronianis ad singula praecepta non sine diligenti ratione co[n]quisitis breuiter complectentia, Coloniae. <http://goo.gl/rCGyb9> [consultada 16/01/2018].

2. Artículos y monografías

T. ARCOS PEREIRA, 2001, “La recepción del libro IV de la Rhetorica ad Herennium en el Renacimiento: los Praecepta Artis Rhetoricae de Eneas Silvio

Piccolomini”, en Actas del X Congreso Español de Estudios Clásicos, vol. 3, Madrid, pp. 267-272.

T. ARCOS PEREIRA, 2002, “Las figuras de dicción y de pensamiento en el De componendis et ornandis epistolis de Giovanni Sulpizio da Veroli”, en Studia Humanitatis in Honorem Antonio Cabrera Perera, Servicio de Publicaciones de la Universidad de Las Palmas de Gran Canaria, pp. 557-580.

T. ARCOS PEREIRA y Ma E. CUYÁS DE TORRES, 2007, “La enseñanza de la Retórica en los Scholia in Aphthonii progymnasmata de Juan de Mal Lara”, Calamus renascens 8, pp. 25-34.

T. ARCOS PEREIRA, 2008, “De Cicerón a Erasmo: la configuración de la epistolografía como género literario”, Boletín "Millares Carlo" 27, pp. 347-400.

T. ARCOS PEREIRA, 2009, “La selección de autores en las preceptivas retóricas latinas”, en Selección, manipulación y uso metaliterario de los autores clásicos, Ma D. García de Paso Carrasco, G. Rodríguez Herrera (eds.), Zaragoza, pp. 125-154.

T. ARCOS PEREIRA, 2015, “Los primeros niveles de la enseñanza de la retórica en Europa: los progymnasmata”, en Humanismo y pervivencia del Mundo Clásico.

Homenaje al profesor Juan Gil Fernández, J. Ma Maestre Maestre, S. Ramos Maldonado, M. A. Díaz Gito, Ma V. Pérez Custodio, B. Pozuelo Calero, A.

Serrano Cueto (coord.), vol. 3, Alcañiz, pp. 1163-1190.

T. ARCOS PEREIRA, 2017, “La Palaestra Progymnastica de Adam Gschwend”, Euphrosyne 45, pp. 401-414.

Bibliothèque nationale de France <http://data.bnf.fr/12238930/arnold_birckmann/> [consultada 16/01/2018].

P. G. BIETENHOLZ y T. B. DEUTSCHER (eds.), 1985, Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, tomo 1, University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division.

Centro Virtual Cervantes <http://goo.gl/21xb2A> [consultada 16/01/2018].

Ma E. CURBELO TAVÍO, 2002a, “Nebrija y Perotti en la preceptiva del Renacimiento: el tratamiento de las figuras”, en Actas del X Congreso Español de Estudios Clásicos (Madrid, 1999), vol. 3, Madrid, pp. 309-314.

Ma E. CURBELO TAVÍO, 2002b, “El Donati grammatici de figuris opusculum de Giovanni Sulpizio da Veroli”, en Studia Humanitatis in Honorem Antonio Cabrera Perera, Servicio de Publicaciones de la Universidad de Las Palmas de Gran Canaria, pp. 581-601.

Ma E. CURBELO TAVÍO, 2017, “Fuentes y ejemplos de los Progymnasmata Rhetorica Summam Totius Artis de J. Telgius”, Euphrosyne 45, pp. 359-371.

A. DE TORRES, 2003, Ejercicios de Retórica, Violeta Pérez Custodio (ed.), Alcañiz–Madrid.

J. FREDERIKS, 1960, Ontstaan en ontwikkeling van het Zwolse schoolwezen tot omstreeks 1700, Koninklijke Drukkerij en Uitgeverij Erven J. J. Tijl n.v. / Zwolle.

E. GARIN (ed.), 1962, Laurentius Valla, Laurentius Valla Opera omnia, tomo 1, Turín.

Genealogie online <http://goo.gl/ufVTk6> [consultada 16/01/2018].

L. D. GREEN y J. J. MURPHY (ed.), 2006, Renaissance rhetoric short-title catalogue 1460-1700, Hants-England.

K. HALM, 1863, Rhetores Latini minores, Leipzig.

Ma L. HARTO TRUJILLO (ed.), 1998, Thomas Linacer, De emendata structura Latini sermoni, Cáceres.

CH. HEESAKKERS y C. M. RIDDERIKHOFF (eds.), 1988, Deuxième livre des procurateurs de la nation germanique de l’ancienne Université d'Orléans: 1546-1567, vol. 2 de Les livres des procurateurs de la nation germanique de l'ancienne Université d'Orléans: 1444-1602, Brill.

M. KRAUS, 2009, “Exercises for text composition (exercitationes, progymnasmata)”, en Rhetorik und Stilistik / Rhetoric and Stylistics II, U. Fix, A. Gardt yKnape (eds.), Berlin - Nueva York, De Gruyter, pp. 1396-1405.

P. LEENDERTZ, J. ANSPACH y J. F. VAN SOMEREN, 1855, De Navorscher: Een middel tot gedachtenwisseling en letterkundig verkeer tuschen allen, die iets weten, iets te vragen hebben of iets kunnen oplossen, vol. 5, G. Fuldauer (ed.), p. 205 <http://goo.gl/vG31NY> [consultada 16/01/2018].

M. LÓPEZ MUÑOZ, 2009, Los seis libros de la ‘Retórica Eclesiástica’ de fray Luis de Granada. Edición bilingüe y estudio preliminar, Logroño, Instituto de Estudios Riojanos.

P. MACK, 2011, A History of Renaissance Rhetoric 1380-1620, Oxford University Press.

L. MERINO JEREZ, 1992, La pedagogía en la retórica del Brocense: los principios pedagógicos del humanismo renacentista (natura, ars y exercitatio) en la retórica del Brocense (memoria, methodus y analysis), Universidad de Extremadura.

L. MERINO JEREZ, 2007, Retórica y artes de memoria en el humanismo renacentista: Jorge de Trebisonda, Pedro de Rávena y Francisco Sánchez de las Brozas, Universidad de Extremadura.

L. MERINO JEREZ, 2015, “La memoria en la Tertia et ultima pars Rhetoricae de Juan Lorenzo Palmireno”, en Humanismo y pervivencia del Mundo Clásico.

Homenaje al profesor Juan Gil Fernández, J. Ma Maestre Maestre, S. Ramos Maldonado, M. A. Díaz Gito, Ma V. Pérez Custodio, B. Pozuelo Calero, A.

Serrano Cueto (coord.), vol. 3, Alcañiz, pp. 1327-1337.

J. MURPHY y M. WINTERBOTTOM, 1999, “Raffaele Regio's 1492 Quaestio doubting Cicero's authorship of the Rhetorica ad Herennium: Introduction and Text”, Rhetorica 17.1, pp. 77-87.

Nieuwsbrief. Stichting Vrienden van het Johan van Oldenbarnevelt Gymnasium Amersfoort (November 2013) <http://goo.gl/CImusg> [consultada 16/01/2018].

L. STEPHEN (ed.), 1885, “Adrian de Castello”, en Dictionary of national biography, London.

T. WALSH, 1907, “Adrian of Castello”, en The Catholic Encyclopedia, New York. <https://goo.gl/ bZqVH7> [consultada 16/01/2018].

WorldCat <https://goo.gl/UE9TUe> [consultada 16/01/2018].

Publicado
31-01-2019
Cómo citar
Curbelo Tavío, M. E. (2019). Los Progymnasmata Rhetorica Summam Totius Artis Breuiter Complectentia de Joannes Telgius: una adaptación de la Rhetorica ad Herennium para las escuelas humanistas holandesas. Myrtia, 33, 249–272. Recuperado a partir de https://revistas.um.es/myrtia/article/view/361091
Número
Sección
Artículos