Cómo implementar el modelo centrado en la familia en atención temprana.

Autores/as

  • Mariona Dalmau-Montala Facultat de Psicologia, Ciencies de l’Educació i de l’Esport Blanquerna. Universitat Ramon Llull.
  • Anna Balcells-Balcells Facultat de Psicologia, Ciencies de l’Educació i de l’Esport Blanquerna. Universitat Ramon Llull.
  • Climent Giné Giné Facultat de Psicologia, Ciencies de l’Educació i de l’Esport Blanquerna. Universitat Ramon Llull.
  • Margarita Cañadas Pérez Facultad de Psicología, Magisterio y Ciencias de la Educación. Universidad Católica de Valencia.
  • Olga Casas Masjoan Centro de Desarrollo Infantil y Atención Temprana de la Fundación Ramon Noguera. Girona.
  • Yolanda Salat Cuscó Centro de Desarrollo Infantil y Atención Temprana de la Fundación L’Espiga. Vilafranca del Penedès
  • Verónica Ferré Cruz Centro de Desarrollo Infantil y Atención Temprana de la Fundación L’Espiga. El Vendrell.
  • Núria Calaf Montserrat Centro de Desarrollo Infantil y Atención Temprana de la Fundación L’Espiga. El Vendrell.
DOI: https://doi.org/10.6018/analesps.33.3.263611
Palabras clave: atención temprana, trabajo centrado en la familia, niños con discapacidad, niños con trastornos del desarrollo

Resumen

A partir de los resultados de una investigación encaminada a la mejora de la calidad de vida de las familias con un hijo o hija con discapacidad intelectual, el objetivo del presente trabajo es ofrecer una propuesta metodológica para la implementación del modelo centrado en la familia en los centros de atención temprana de nuestro país. Los análisis cuantitativos y cualitativos de los datos recogidos nos permiten sistematizar los pasos o fases que sería necesario seguir con el fin de proporcionar herramientas útiles a los profesionales y a las familias de los centros de atención temprana para promover el desarrollo de los niños y el empoderamiento de las familias. El artículo supone un paso adelante respecto a las propuestas realizadas por otros investigadores de otros países con tradiciones y cultura diferentes en el ámbito de la atención temprana y trata de recoger las características y la idiosincrasia de nuestro país en cuanto a la historia y la trayectoria de la atención temprana en las últimas décadas.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Allen, R.I., & Petr, C.G. (1996). Toward developing standards and measurements for family-centered practice in family support programs. In G. Singer & L. Powers (Eds.), Redefining family support: Innovations in public-private partnerships (pp. 57-84). Baltimore: Paul H. Brookes.

Bayley, N. (1977). Escalas Bayley de Desarrollo Infantil. Madrid: Publicaciones de Psicología Aplicada.

Blue-Banning, M., Summers, J.A., Frankland, H.C., Nelson, L.L., & Beegle, G. (2004). Dimensions of family and professional partnerships: constructive guidelines for collaboration. Council for Exceptional Children, 70(2), 167-184.

Bronfenbrenner, U. (1987). La ecología del desarrollo humano. Barcelona: Paidós.

Brown, I., Galambos, D., Poston, D.J., & Turnbull, A.P. (2007). Person centered and family centered support. In I. Brown & M. Percy (Eds.), A comprehensive guide to intellectual and developmental disabilities (pp. 351-361). Baltimore: Paul H. Brookes.

Bruder, M.B. (2000). Family-centered early intervention: Clarifying our values for the new millennium. Topics in Early Childhood Special Education, 20, 105-116.

Carpenter, B. (2007). The impetus for family centered early childhood intervention. Child: Health, Care and Development, 33, 6, 664–669.

Case-Smith, J. (2013). Systematic review of interventions to promote social-emotional development in young children with or at risk for disability. American Journal of Occupational Therapy, 67(4), 395-404. Retrieved from http://dx.doi.org/10.5014/ajot.2013.004713

Cook, L., & Younggren N. (2013). The early intervention workbook. Essential practices for quality services. Baltimore: Brookes Publishing.

Dempsey, I., & Dunst, C.J. (2004). Helpgiving styles and parent empowerment in families with a young child with a disability. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 29(1), 40-51.

Division for Early Childhood (DEC) (2014). Recommended practices in early intervention/early childhood special education 2014 [Monograph]. Retrieved from http://www.dec-sped.org/recommendedpractices

Dunst, C.J. (2001). Participation of young children with disabilities in community learning activities. In M.J. Guralnick (Ed.), Early childhood inclusion: Focus on change (pp. 307-333). Baltimore: Paul H. Brookes Publishing.

Dunst, C.J., Boyd, K., Trivette, C.M., & Hamby, D.W. (2002). Family-oriented program models and professional helpgiving practices. Family Relations, 51(3), 221-229.

Dunst, C.J., Bruder, M.B., & Espe-Sherwindt, M. (2014). Family capacity-building in early childhood intervention: Do context and setting matter?. School Community Journal, 24(1), 37-48.

Dunst, C.J., Bruder, M.B., Trivette, C.M., Hamby, D., Raab, M., & McLean, M. (2001). Characteristics and consequences of everyday natural learning opportunities. Topics in Early Childhood Special Education, 21, 68-92.

Dunst, C.J., & Dempsey, I. (2007). Family-professional partnerships and parenting competence, confidence and enjoyment. International Journal of Disability, Development and Education, 54(3), 305-318.

Dunst, C.J., Hamby, D.W., & Brookfield, J. (2007). Modeling the effects of early childhood intervention variables on parent and family well-being. Journal of Applied Quantitative Methods, 2, 268-288.

Dunst, C.J., Johanson, C., Trivette, C.M., & Hamby, D. (1991). Family-oriented early intervention policies and practices: Family-centered or not?. Exceptional Children, 58, 115-126.

Dunst, C.J., & Kassow, D.Z. (2007). Characteristics of Interventions Promoting Parental Sensitivity to Child. Asheville: Winterberry Press.

Dunst, C.J., & Trivette, C.M. (1987). Enabling and empowering families: Conceptual and intervention issues. School Psychology Review, 16, 443-456.

Dunst, C.J., & Trivette, C.M. (1996). Empowerment, effective help-giving practices and family-centered care. Pediatric Nursing, 22, 334–337, 343.

Dunst, C.J., & Trivette, C.M. (2009). Capacity-building family-systems intervention practices. Journal of Family Social Work, 12(2), 119-143. doi.org/10.1080/10522150802713322

Dunst, C.J., Trivette, C.M., & Hamby, D.W. (2007). Meta-analysis of family-centered helpgiving practices research. Mental Retardation and Developmental Disabilities, 13, 370-378.

Dunst, C.J., Trivette, C.M., & Hamby, D.W. (2008). Research synthesis and metaanalysis of studies of family-centered practices. Asheville: Winterberry Press.

Dunst, C.J., Trivette, C.M., Humphries, T., Raab, M., & Roper, N. (2001). Contrasting approaches to natural learning environment interventions. Infants & Young Children, 14, 48-63.

Espe-Sherwindt, M. (2008). Family-centered practice: Collaboration, competency, and evi¬dence. Support for Learning, 23, 136–143. doi:10.1111/j.1467-9604.2008.00384.x

Freedman, R.I., & Capabianco, N.B. (2000). The power to choose: The supports for families caring for individuals with developmental disabilities. Health & Social Work, 25(1), 59-68.

Gallagher, P.A., Rhodes, C.A., & Darling, S.M. (2004). Parents as professionals in early intervention: A parent educator model. Topics in Early Childhood Special Education, 24(1), 5-13.

Giné, C. (1995). Contexto familiar y retraso en el desarrollo: análisis de la interacción padres-bebés. Siglo Cero, 26(1), 23-30.

Giné, C., Gràcia, M., Vilaseca, R., & García-Dié, M.T. (2006). Repensar la atención temprana: propuestas para un desarrollo futuro. Infancia y Aprendizaje, 29(3), 297-313.

Giné, C., Vilaseca, R., Gràcia, M., Mora, J., Orcasitas, J.R., Simón, C., … Simó-Pinatella, D. (2013). Spanish Family Quality of Life Scales: Under and over 18 years old. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 38(2), 141-148.

Gràcia, M., Simón, C., Dalmau, M., Mas, J., Salvador, F., Giné, C., & Adam., A. (in press). Family Centered Practices in Spain: A Challenge for Early Childhood Intervention Professionals and Families. TECSE.

Grupo de Atención Temprana (GAT) (2000). Libro Blanco de la Atención Temprana. Madrid: Real Patronato sobre Discapacidad.

Guralnick, M.J. (1998). The effectiveness of early intervention for vulnerable children: A developmental perspective. American Journal on Mental Retardation, 102(4), 319-345.

Guralnick, M.J. (2001). A developmental systems model for early intervention. Infants and Young Children, 14(2), 1-18.

Individuals with Disabilities Education Improvement Act (IDEA) of 2004, PL 108-446, 20.

Jung, L.A. (2007). Writing individualized family service plan strategies that fit into the routine. Young Exceptional Children, 10, 2-9.

Kasari, C., Gulsrud, A., Wong, C., Kwon, S., & Locke, J. (2010). Randomized controlled caregiver mediated joint engagement intervention for toddlers with autism. Journal of Autism Developmental Disorder, 40, 1045-1056.

Kassow, D.Z., & Dunst, C.J. (2007). Characteristics of Parental Sensitivity Related to Secure Infant Attachment. Asheville: Winterberry Press.

Keilty, B. (2008). Early intervention home-visiting principles in practice: A reflective approach. Young Exceptional Children, 11, 29-40.

Lacasta, J.J. (2000). Calidad de los servicios de apoyo familiar. In M. A. Verdugo (Ed.), Familias y discapacidad intelectual (pp. 123-181). Madrid: Colección FEAPS.

Law, M., Rosenbaum, P., King, G., King, S., Burke-Gaffney, J., Moning-Szkut, T., Kertoy, M., Pollock, N., Viscardis, L., & Teplicky, R. (2003). What is Family-Centred Service? Hamilton: McMaster University, CanChild Centre for Childhood Disability Research.

Law, M., Teplicky, R., King, S., King, G., Kertoy, M., Moning, T.,… Burke-Gaffney, J. (2005). Family-centered service: moving ideas into practice. Child: Care, Health and Development, 31(6), 633-642.

Leal, L. (1999). A Family-centered Approach to People with Mental Retardation. Washington: AAMR.

Lecavalier, L., Leone, S., & Wiltz, J. (2006). The impact of behavior problems on caregiver stress in young children with autism spectrum disorders. Journal of Intellectual Disability Research, 50(3), 172-183.

Lucas, A., Gillaspy, K., Peters, M.L., & Hurth, J. (2014). Enhancing recognition of high quality, functional IFSP outcomes. Retrieved from http://www.ectacenter.org/~pdfs/pubs/rating-ifsp.pdf

McCracken, J.T., & Baglin, C.A. (2000). Families of young children with disabilities: Perceptions in the early childhood special education literature. Infant-Toddler Intervention. The Transdisciplinary Journal, 10, 239-258.

McGonigel, M.J., Kaufman, R.K., & Johnson, B.H. (Eds.). (1991). Guidelines and recommended practices for the individualized family service plan (2nd ed.). Maryland: Association for the Care of Children’s Health.

McWilliam, R.A. (2010a). Routines-based early intervention. Supporting Young Children and Their Families. Baltimore: Brookes.

McWilliam, R.A. (2010b). Working with Families of Young Children with Special Needs. New York: The Guilford Press.

McWilliam R.A. (2011). Families in natural environments scale of service evaluation. Tennessee: Siskin Institute.

McWilliam, R.A, Casey, A.M., & Sims, J. (2009). The Routines-Based Interview: A method for gathering information and assessing needs. Infants & Young Children, 22(3), 224-233.

McWilliam, R.A., & Hornstein, S. (2007). Measure of engagement, independence, and social relationships (MEISR). Tennessee: Siskin Institute.

McWilliam, R.A., & Scott, S. (2001). A support approach to early intervention: A three-part framework. Infants & Young Children, 13(4), 55-66.

McWilliam, R.A., Snyder, P., Harbin, G.L., Porter, P., & Munn, D. (2000). Professionals’ and families’ perceptions of family-centered practices in infant-toddler service delivery. Early Education and Development, 11, 519-538.

McWilliam, R.A., Tocci, L., & Harbin, G.L. (1998). Family-centered services: Service providers’ discourse and behavior. Topics in Early Childhood Special Education, 18, 206-221.

Park, J., Hoffman, L., Marquis, J., Turnbull, A.P., Poston, D., Mannan, H., & Nelson, L.L. (2003). Toward assessing family outcomes of services delivery: Validation of a Family Quality of Life Survey. Journal of Intellectual Disability Research, 47(4/5), 367-384.

Pletcher, L.C., & Younggren, N.O. (2013). The early intervention workbook: Essential practices for quality services. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing Co.

Roach, A.T., & Elliot, S.N. (2005). Goal Attainment Scaling: An efficient and effective approach to monitoring student progress. Teaching Exceptional Children, 37(4), 8-17.

Roid, G.H., & Sampers J.L. (2004). Merrill-Palmer. Escalas de Desarrollo. Madrid: TEA.

Rosenbaum, P., King, S., Law, M., King, G., & Evans, J. (1998). Family-centered service. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, 18(1), 1-20.

Stallard, P., & Hutchison, T. (1995). Development and satisfaction with individual programme planning in a disability service. Archives of Disease in Childhood, 73(1), 43-47.

Summers, J.A, Marquis, J., Mannan, H., Turnbull, A.P., Fleming, K., Poston, D.J.,… Kupzyk, K. (2007). Relationship of perceived adequacy of services, family-professional partnerships, and family quality of life in early childhood service programmes. International Journal of Disability, Development and Education, 54(3), 319-338.

Swanson, S., Raab, M., & Dunst, C.J. (2011). Strengthening family capacity to provide young children everyday natural learning opportunities. Journal of Early Childhood Research, 9 (1), 66-80. doi: 10.1177/1476718X10368588

Trivette, C.M. (2003). Influence of caregiver responsiveness on the development of young children with or at risk for developmental disabilities. Bridges, 1(13), 1-13.

Trivette, C.M., & Dunst, C.J. (2000). Recommended practices in family-based practices. In S. Sandall, M. McLean & B.J. Smith (Eds.), DEC Recommended Practices in Early Intervention/Early Childhood Special Education (pp. 39-46). Longmont: Sopris West.

Trivette, C.M., & Dunst, C.J. (2009). Community-Based Parent Support Programs. Encyclopedia on Early Childhood Development. CEECD / SKC-ECD. Retrieved from http://www.child-encyclopedia.com/Pages/PDF/Trivette-DunstANGxp_rev.pdf

Trivette, C.M., Dunst, C.J., Boyd, K., & Hamby, D.W. (1995). Family-oriented program models, helpgiving practices, and parental control appraisals. Exceptional Children, 62(3), 237-248.

Trivette, C.M., Dunst, C.J., & Hamby, D.W. (2010). Influences of family-systems intervention practices on parent–child interactions and child development. Topics in Early Childhood Special Education, 30(1), 3-19.

Turbiville, V.P., Turnbull, A.P., Garland, C.W., & Lee, L.M. (1996). Development and implementation of IFSPs and IEPs: Opportunities for empowerment. In S.L. Odom & M.E. McLean (Eds.), Early intervention/early childhood special education: Recommended practices (pp. 77-100). Austin: PRO-ED.

Turnbull, A.P. (2003). La calidad de vida de las familias como resultado de los servicios: el nuevo paradigma. In M.A. Verdugo & F.B. Jordán de Urríes (Coords.), Investigación, innovación y cambio: V Jornadas Científicas de Investigación sobre Personas con Discapacidad (pp. 61-82). Spain: Amarú.

Turnbull, A.P., Turbiville, V., & Turnbull, H.R. (2000). Evolution of family-professional partnerships: Collective empowerment as the model for the early twenty-first century. In J.P. Shonkoff & S J. Meisels (Eds.), Handbook of Early Childhood Intervention (2nd ed., pp. 630-650). Cambridge: Cambridge University Press.

Turnbull, A.P., Turnbull, H.R., Erwin, E., & Soodak, L. (2006). Families, professionals, and exceptionality. Positive outcomes through partnership and trust (5th ed.). Columbus & Upper Saddle River: Pearson/ Merrill-Prentice Hall.

Turnbull, A.P., Turnbull, H.R., Poston, D., Beegle, G., Blue-Banning, M., Frankland, H.C.,… Summers, J.A. (2004). Enhancing quality of life of families of children and youth with disabilities in the United States. In A. Turnbull, I. Brown & R. Turnbull (Eds.), Families and people with mental retardation and quality of life: International perspectives (pp. 51-100). Washington, DC: American Association on Mental Retardation.

Van Riper, M. (1999). Maternal perceptions of family-provider relationships and well-being in families of children with Down syndrome. Research in Nursing and Health, 22, 357-368.

Verdugo, M.A., Schalock, R.L., Keith, K.D., & Stancliffe, R. (2005). Quality of life and its measurement: Important principles and guidelines. Journal of Intellectual Disability Research, 49(10), 707-717.

Vilaseca, R., Galvàn-Bovaira, M.J., Gonzalez del Yerro, A., Baqués, N., Oliveira, C., Simó-Pinatella, D., & Giné, C. (in press). The training needs of professionals and the family centered approach in Spain. Journal of Early Intervention.

Vilaseca, R., Gracia, M., Giné, C., & García-Dié, M.T. (2004). La participación de los padres en la atención temprana en Cataluña: hacia un cambio de paradigma. Revista de Atención Temprana, 1(7), 48-57.

Woods, J.J., Wilcox, M.J., Friedman, M., & Murch, T. (2011). Collaborative consultation in natural environment: Strategies to enhance family-centered supports and services. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 42, 379-392.

Publicado
21-07-2017
Cómo citar
Dalmau-Montala, M., Balcells-Balcells, A., Giné Giné, C., Cañadas Pérez, M., Casas Masjoan, O., Salat Cuscó, Y., … Calaf Montserrat, N. (2017). Cómo implementar el modelo centrado en la familia en atención temprana. Anales de Psicología / Annals of Psychology, 33(3), 641–651. https://doi.org/10.6018/analesps.33.3.263611
Número
Sección
Psicología evolutiva y de la educación